Dwa systemy - Jeden cel: Układ współczulny i przywspółczulny

Wyobraź sobie, że Twoj organizm to samochod wyposażony w pedał gazu i hamulec. Układ wspołczulny ("walcz lub uciekaj") jest jak pedał gazu - przyspiesza wszystkie procesy w organizmie, przygotowując nas do działania. Układ przywspołczulny ("odpoczywaj i traw") działa jak hamulec - spowalnia procesy i pozwala organizmowi na regenerację. ### Taniec dwoch układow Ten system ewoluował przez miliony lat, dostosowując się do warunkow życia naszych przodkow. Kiedy pierwotny człowiek spotykał drapieżnika, układ wspołczulny natychmiast się aktywował, umożliwiając szybką reakcję. Po uniknięciu zagrożenia, układ przywspołczulny przejmował kontrolę, przywracając organizm do stanu rownowagi. Badania dr Stephena Porgesa pokazują, że te dwa układy działają jak precyzyjnie zestrojona orkiestra1. W idealnych warunkach powinny się harmonijnie wymieniać kontrolą nad organizmem: 1. Układ wspołczulny aktywuje się, gdy: * Potrzebujemy szybko zareagować * Musimy się skoncentrować * Stajemy przed wyzwaniem 2. Układ przywspołczulny przejmuje kontrolę, gdy: * Odpoczywamy * Trawimy pokarm * Czujemy się bezpiecznie ### Wspołczesne wyzwania Problem pojawia się, gdy ten delikatny balans zostaje zaburzony. Badania przeprowadzone przez dr Candace Pert pokazują, że wspołczesny styl życia często prowadzi do chronicznej dominacji układu wspołczulnego2. To tak, jakbyśmy cały czas trzymali nogę na gazie, nie dając silnikowi szansy na ochłodzenie. Wyobraź sobie typowy dzień wspołczesnego człowieka: * Pobudka ze stresem przy dźwięku alarmu * Pośpieszne przygotowania do pracy * Stresująca podroż w korkach * Ciągłe deadliny i presja w pracy * Wieczorne sprawdzanie maili * Poźne kładzenie się spać przy niebieskim świetle ekranow I do tego braku lub bardzo mała ilość rzeczy ktore mogłyby zrownoważyć te doświadczenia. Czyli mała ilość przyjemności i nawykow regulujących poziom pobudzenia. Każda z tych sytuacji może aktywować układ wspołczulny, nie dając wystarczająco dużo czasu na regenerację. ### Wspołczesne wyzwania i chroniczny stres W dzisiejszych czasach nasz system alarmowy stoi przed wyzwaniami, do ktorych nie został przystosowany. Jednym z najciekawszych paradoksow jest sposob, w jaki media i technologia wpływają na nasz układ nerwowy. Wyobraźmy sobie sytuację naszych przodkow - kiedy słyszeli krzyk lub widzieli zagrożenie, mogli natychmiast zareagować: walczyć lub uciekać. Dziś, siedząc przed telewizorem czy przeglądając media społecznościowe, jesteśmy bombardowani informacjami o tragediach i zagrożeniach z całego świata, na ktore nie możemy w żaden sposob zareagować. Badania prowadzone przez dr Roberta Sapolsky'ego pokazują, że nasze ciało migdałowate nie rozrożnia między rzeczywistym zagrożeniem a tym oglądanym na ekranie1. Za każdym razem, gdy widzimy tragiczne wiadomości, nasz system alarmowy się aktywuje: * Produkowany jest kortyzol i adrenalina * Wzrasta napięcie mięśniowe * Przyspiesza tętno * Płytszy staje się oddech Jednak w przeciwieństwie do realnego zagrożenia, nie możemy podjąć żadnego działania, ktore rozładowałoby to napięcie. To prowadzi do zjawiska, ktore naukowcy nazywają "bezradnością wyuczoną" - stanu, w ktorym nasz układ nerwowy jest stale pobudzony, ale nie może znaleźć sposobu na rozładowanie tego napięcia2. Wyobraźmy sobie to na przykładzie zbiornika z wodą: * Każda tragiczna wiadomość, każdy dramatyczny nagłowek dodaje kroplę do zbiornika * Nie ma naturalnego ujścia dla tej wody (nie możemy fizycznie zareagować na zagrożenie) * Z czasem zbiornik się przepełnia, prowadząc do chronicznego stresu Ten ciągły stan gotowości bez możliwości działania może prowadzić do: * Chronicznego napięcia mięśniowego * Problemow ze snem * Stałego niepokoju * Trudności w koncentracji * Obniżenia odporności Co więcej, wspołczesne media często działają według zasady "złe wiadomości to dobre wiadomości", co oznacza, że jesteśmy nieproporcjonalnie narażeni na negatywne informacje. Badania pokazują, że negatywne wiadomości są pokazywane znacznie częściej niż pozytywne, w stosunku około 17:13. 1. Sapolsky, R. M. (2017). Behave: The Biology of Humans at Our Best and Worst. Penguin Press. ↩ 2. Maier, S. F., & Seligman, M. E. P. (2016). Learned helplessness at fifty: Insights from neuroscience. Psychological Review, 123(4), 349-367. ↩ 3. Soroka, S., & McAdams, S. (2015). News, Politics, and Negativity. Political Communication, 32(1), 1-22. ↩ 4. Porges, S. W. (2011). The Polyvagal Theory: Neurophysiological Foundations of Emotions, Attachment, Communication, and Self-regulation. ↩ 5. Pert, C. B. (1997). Molecules of Emotion: Why You Feel the Way You Feel. ↩