Zastanawiałeś się kiedyś, dlaczego niektórzy ludzie zdają się lepiej znosić życiowe zawirowania? Dlaczego pewne osoby potrafią szybciej wrócić do równowagi po trudnych doświadczeniach, podczas gdy inni długo zmagają się z ich konsekwencjami? Odpowiedź może być zaskakująco prosta, a jednocześnie naukowo potwierdzona – kluczową rolę odgrywają tu pozytywne emocje.
Trzy potężne funkcje pozytywnych stanów umysłu
Badania z zakresu psychologii pozytywnej (Fredrickson, 2004) jasno wskazują, że kultywowanie pozytywnych emocji przynosi nam trzy fundamentalne korzyści, które mogą radykalnie zmienić sposób, w jaki radzimy sobie ze stresem.
1. Szybszy powrót do równowagi fizjologicznej
Kiedy doświadczasz stresu, Twój organizm reaguje całą serią zmian fizjologicznych – tętno przyspiesza, ciśnienie krwi rośnie, a hormony stresu zalewają Twój system. Pozytywne emocje pomagają przywrócić równowagę tym procesom.
W badaniu przeprowadzonym przez Fredrickson i jej zespół (2000) najpierw wywołano stres u studentów, informując ich o konieczności przygotowania wystąpienia, które będzie filmowane i oceniane. Jak można się spodziewać, u uczestników wzrosło tętno i ciśnienie tętnicze krwi. Następnie pokazano im jeden z czterech rodzajów filmów: wzbudzający rozbawienie, zadowolenie, smutek lub neutralny.
Co odkryli badacze? Osoby, które oglądały filmy wywołujące pozytywne emocje (rozbawienie, zadowolenie), znacznie szybciej wróciły do normalnego poziomu funkcjonowania układu sercowo-naczyniowego niż pozostali uczestnicy. To biologiczny dowód na to, że pozytywne emocje przyspieszają fizjologiczną regenerację po stresie.
2. Motywacja do konstruktywnego działania
Pozytywne emocje zwiększają naszą motywację do aktywnego mierzenia się z wyzwaniami. Zamiast uciekać w destrukcyjne strategie radzenia sobie ze stresem, pozytywne stany umysłu zachęcają do konstruktywnego zaangażowania.
Badacze zauważają, że pozytywne emocje motywują nas do aktywności w naszym środowisku, dzięki czemu nie wycofujemy się i nie unikamy kontaktu z rzeczywistością. To istotna różnica między chowaniem się przed problemem a uczeniem się, jak sobie z nim radzić.
Warto podkreślić, że częste sposoby unikania stresu – nadmierne zakupy, alkohol, kompulsywne jedzenie, wielogodzinne granie w gry czy oglądanie seriali – mogą przynieść chwilową ulgę, ale kosztem długoterminowego zdrowia i dobrego samopoczucia. Takie zachowania prowadzą do utraty cennej energii, którą można by wykorzystać na skuteczniejsze strategie radzenia sobie ze stresem.
3. Poszerzenie perspektywy myślenia
Trzecią, szczególnie wartościową funkcją pozytywnych emocji jest ich zdolność do poszerzania naszego myślenia. Kiedy doświadczasz pozytywnych emocji, Twój umysł staje się bardziej otwarty na nowe możliwości i rozwiązania.
Czy zdarzyło Ci się wyjść na spacer, gdy utknąłeś nad jakimś problemem w pracy, a po powrocie nagle znaleźć ciekawe rozwiązanie? To nie przypadek. Podczas przechadzki odprężyłeś się, co pozwoliło Ci swobodniej myśleć i spojrzeć na problem z innych perspektyw.
W badaniu Fredrickson i Joiner (2002) odkryto wyraźny związek między pozytywnym myśleniem a kreatywnym rozwiązywaniem problemów. Uczestnicy z wyższym poziomem pozytywnych emocji częściej sięgali po bardziej kreatywne i szerzej zakrojone strategie radzenia sobie z wyzwaniami. Pozytywne emocje pomagają dostrzec rozwiązania, których wcześniej nie byliśmy w stanie zauważyć.
Jak budować odporność poprzez pozytywne emocje?
Odporność psychiczna to zdolność do adaptacji w obliczu trudności. Badania pokazują, że osoby bardziej odporne psychicznie radzą sobie lepiej ze stresem dzięki humorowi, odprężającym zajęciom i optymistycznemu myśleniu (Masten i Reed, 2002).
Co warte uwagi, osoby odporne psychicznie nie tylko same doświadczają pozytywnych emocji, ale potrafią także wywoływać je u członków rodziny, przyjaciół i współpracowników. Dzięki temu cieszą się większym wsparciem otoczenia w okresach zwiększonego stresu.
W badaniu przeprowadzonym przez Tugade i Fredrickson (2004) uczestnicy o wyższej odporności psychicznej zgłaszali więcej pozytywnych emocji, a ich układ sercowo-naczyniowy szybciej wracał do normy po stresującym doświadczeniu. Oznacza to, że pozytywne emocje sprzyjają szybszemu dochodzeniu do siebie po stresie – nie tylko psychicznie, ale i fizycznie.
Praktyczne ćwiczenie: Kultywowanie pozytywnych emocji
Poniższe zestawienie pokazuje, jakie rodzaje aktywności pomagają wytworzyć różne typy dobrego nastroju. Wybierz te, które najlepiej sprawdzą się w Twoim przypadku:
Zabawa i zajęcia twórcze – mogą obudzić w Tobie radość i poszerzyć granice Twojego umysłu, ułatwiając znalezienie kreatywnych rozwiązań.
Eksploracja i próbowanie nowych rzeczy – mogą pobudzić ciekawość i pomóc Ci w przyswajaniu nowych informacji oraz poszerzaniu horyzontów.
Podziwianie natury lub pięknych rzeczy, praktykowanie wdzięczności – może wywołać zadowolenie oraz pomóc Ci pozytywnie się skupić i znaleźć nową perspektywę.
Spędzanie czasu z bliskimi – może wzbudzić miłość i pomóc Ci poczuć przypływ energii, poczucia bezpieczeństwa i inspiracji.
Sport lub rozrywka – mogą zapewnić poczucie odprężenia oraz pomóc Ci zwolnić i znaleźć nową perspektywę.
Ambitne zadania – mogą pobudzić zaangażowanie i pomóc Ci zdobyć pewność siebie, zdolność skupienia się i poczucie uskrzydlenia.
Humor (np. żarty, komedie itp.) – mogą wywołać rozbawienie i pomóc Ci znaleźć nowe spojrzenie na sprawę, zyskać dystans do problemów i obiektywność.
Wybierz dwa do czterech działania, które uznajesz za najprzydatniejsze, a następnie opracuj plan, jak je włączyć do harmonogramu, aby móc się im oddawać regularnie. Zaraz po zakończeniu takiej aktywności zaplanuj dwadzieścia do trzydziestu minut na pomyślenie, jak poradzić sobie z problemem. Notuj wszystkie ciekawe rozwiązania, które przyjdą Ci do głowy.
Plan budowania odporności psychicznej
Jednym ze sposobów praktycznego wykorzystania wyników badań z dziedziny pozytywnych emocji jest stworzenie własnego planu budowania odporności: podejmuj działania wzbudzające pozytywne emocje, a następnie celowo wykorzystaj te stany umysłu do myślenia o rozwiązaniu problemu.
To jak przygotowanie odpowiedniego gruntu przed rozpoczęciem pracy – najpierw tworzysz sprzyjające warunki (pozytywny stan umysłu), a dopiero potem zajmujesz się właściwym zadaniem (rozwiązywaniem problemu).
Pamiętaj, że wdzięczność jest jednym z najlepiej zbadanych pozytywnych stanów umysłu. W następnej części dowiesz się, jak korzystać z wdzięczności w radzeniu sobie ze stresem. Ta prosta praktyka może stać się jednym z Twoich najskuteczniejszych narzędzi w budowaniu odporności psychicznej na codzienne wyzwania.
Podsumowanie
Czy zauważyłeś, że w momentach silnego stresu często zawężamy pole widzenia, skupiając się wyłącznie na problemie? Kultywowanie pozytywnych emocji pomaga poszerzyć tę perspektywę, otwierając nas na nowe możliwości i rozwiązania.
Badania naukowe potwierdzają to, co intuicyjnie może wydawać się oczywiste – nasze emocjonalne stany mają bezpośredni wpływ na naszą fizjologię, motywację i zdolności poznawcze. Pozytywne emocje nie są luksusem czy dodatkiem do życia – są podstawowym narzędziem umożliwiającym nam skuteczne funkcjonowanie w stresującym świecie.
A co najważniejsze – pozytywnych emocji można się nauczyć. Tak jak rozwijasz inne umiejętności, możesz trenować swoją zdolność do generowania pozytywnych stanów umysłu, systematycznie budując odporność psychiczną, która będzie Ci służyć przez całe życie.