Jak to jest, że jedna osoba po przeżyciu trudnych doświadczeń wydaje się być niewzruszona, a inna załamuje się psychicznie i wpada w depresję lub rzuca się w nałogi?
Zastanawiałeś się kiedyś nad tym? Bo ja nieraz. Okazuje się, że odpowiedzią na to pytanie jest coś, co nazywa się rezyliencją. To ona jest kluczem do tego, aby oprzeć się stresowi i dojść po ciężkim przeżyciu z powrotem do ładu, wracając tym samym do działań na najwyższych obrotach.
Źródło: Ten artykuł powstał na bazie książki "Siła Rezyliencji. Jak poradzić sobie ze stresem, traumą i przeciwnościami losu" autorstwa Glenna R. Schiraliego - profesora Uniwersytetu Maryland i uznanego eksperta w dziedzinie psychologii stresu.
Czym dokładnie jest rezyliencja?
Glenn R. Schiraldi, który przez 30 lat prowadzi badania nad odpornością psychiczną, definiuje rezyliencję jako przymioty umysłu i charakteru - zarówno wrodzone, jak i nabyte - umożliwiające człowiekowi odpowiednie reagowanie na przeciwności losu.
Wikipedia uzupełnia tę definicję: „Rezyliencja (łac. resilience) – umiejętność lub proces dostosowywania się człowieka do zmieniających się warunków, adaptacja w stosunku do otoczenia, uodpornianie się, plastyczność umysłu, zdolność do odzyskiwania utraconych lub osłabionych sił i odporność na działanie szkodliwych czynników."
Każdy z nas posiada już wrodzony pewien poziom rezyliencji - bez niego nie bylibyśmy w stanie w ogóle przetrwać. Jej poziom zależy od wielu czynników, takich jak stres w życiu płodowym przeżywany przez matkę, pierwsze lata życia i otoczenie, które nas kształtowało. Najważniejsze jednak, że niezależnie od tego jaki masz aktualnie poziom i jak ciężką miałeś przeszłość - jesteś w stanie ją rozwinąć.
Dlaczego rezyliencja jest tak ważna dzisiaj?
Obecnie w samej Polsce szacuje się, że niemal co czwarty Polak cierpi na zaburzenia psychiczne, a to właśnie rezyliencja pozwala im przeciwdziałać. Wiele zaburzeń, takich jak nerwice, ataki paniki czy depresje są mocno związane z nieumiejętnością radzenia sobie ze stresem.
Jak podkreśla Schiraldi w swoich badaniach, rozwijanie rezyliencji pozwala:
Zapobiegać rozwojowi zaburzeń związanych ze stresem
Redukować objawy już istniejących problemów psychicznych
Przeciwdziałać problemom zdrowotnym (stres wpływa nie tylko na psychikę)
Poprawiać funkcjonowanie zawodowe, rodzinne i towarzyskie
Tajemnica "najwspanialszego pokolenia"
Schiraldi, chcąc zrozumieć mechanizmy rezyliencji, przeprowadził fascynujące badanie. Przez 5 lat przeprowadzał wywiady z przedstawicielami tzw. "najwspanialszego pokolenia" - ludzi urodzonych podczas wielkiego kryzysu w USA (1901-1927), którzy walczyli na frontach II wojny światowej.
Ci ludzie nie różnili się zbytnio od nas, mimo to żyli w czasie, w którym musieli się zmierzyć z nadzwyczajnymi przeciwnościami - kryzysem ekonomicznym, wojną i tragedią rodzinną. Po powrocie z frontu byli jednak w stanie przystosować się do codzienności, zbudować trwałe związki i doświadczyć owocnego życia.
Podczas wywiadów większość miała już około 80 lat, a ich historie pokazały, że wewnętrzne przymioty mają większe znaczenie niż zewnętrzne okoliczności.
14 kluczowych cech osób rezylientnych
Na podstawie swoich badań, Schiraldi zidentyfikował 14 głównych cech charakteryzujących osoby o wysokiej rezyliencji:
Sfera mentalna:
Racjonalne myślenie
Optymizm
Ciekawość
Poczucie humoru
Sfera emocjonalna:
Poczucie własnej wartości
Szczęście i inteligencja emocjonalna
Spokój w obliczu presji
Sfera duchowa i społeczna:
Poczucie sensu i celu życia
Altruizm, miłość i współczucie
Towarzyskość i kompetencje społeczne
Wiara religijna lub duchowość
Sfera fizyczna i behawioralna:
Zdrowe nawyki (sen, odżywianie, ruch)
Równowaga życiowa
Zdolność adaptacji i elastyczność
To tylko część kompleksowego systemu, który Schiraldi szczegółowo opisuje w kolejnych rozdziałach swojej książki.
Czy można rozwinąć rezyliencję?
Z rezyliencją jest jak z pewnością siebie - jej poziom nigdy nie jest stały. Może zmieniać się nawet w ciągu dnia, zależnie od tego czy jesteś wyspany, najedzony, czy posiadasz odpowiednie kwalifikacje do danej sytuacji.
Najważniejsza jednak wiadomość brzmi: rezyliencję można trenować niezależnie od wieku.
Badania prowadzone na Uniwersytecie Maryland potwierdziły, że ćwiczenie umiejętności związanych z rezyliencją prowadzi do:
Zwiększenia poczucia szczęścia i optymizmu
Poprawy poczucia własnej wartości
Wzrostu ciekawości
Znacznej redukcji objawów depresji, lęku, ataków paniki i gniewu
Kiedy warto pracować nad rezyliencją?
Schiraldi zaleca rozwój rezyliencji, gdy:
Chcesz zwiększyć dobrostanu i lepiej funkcjonować
Doświadczasz zaburzeń zależnych od stresu
Wracasz do równowagi po kryzysie psychicznym
Przewidujesz nadchodzący stres
Masz problemy fizyczne związane ze stresem (choroby serca, nadciśnienie, zespół jelita drażliwego, przewlekły ból)
Pracujesz w zawodach wysokiego ryzyka (służby mundurowe, ratownictwo)
Po prostu chcesz rozwinąć skrzydła 😊
Rezyliencja jako antidotum na zaburzenia stresowe
Zaburzenia zależne od stresu - nerwica lękowa, ataki paniki, depresja - posiadają wspólne czynniki prowadzące do ich rozwoju. Z własnego doświadczenia wiem, jak na rozwój nerwicy lękowej złożyło się wiele elementów: nienawiść do siebie, niezdrowa samoocena, nieprzepracowane emocje i różne inne sytuacje stresowe w życiu które tylko się piętrzyły.
W takiej sytuacji idealnie sprawdza się praca nad rozwojem rezyliencji, ponieważ odnosi się ona do wszystkich czynników biorących udział w tych zaburzeniach. Pracujesz nad ciałem, emocjami i umysłem, ucząc się jak żyć w równowadze.
Jeśli chcesz głębiej poznać temat rezyliencji, Glenn Schiraldi w swojej książce opisuje jeszcze wiele innych strategii budowania odporności psychicznej. Ale regularnie będę wracał również do tych tematów na blogu - warto zapisać się na newsletter, żeby nie przegapić kolejnych artykułów o radzeniu sobie ze stresem i budowaniu wewnętrznej siły.